چکیده: این پژوهش با هدف بررسی تحلیل کمی و کیفی علل اختلاف خانوادگی در زوجین متقاضی طلاق و مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی و اجتماعی در طی سال 90 با محوریت عوامل موثر طلاق در استان مرکزی انجام شده است . بدین منظور از جامعه آماری 770 نفری زوجین متقاضی طلاق بهزیستی شهرستان اراک 385زوج بعنوان نمونه به طور تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق از پرسشنامه ثبت اطلاعات فردی طرح مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق که شامل 70 سوال می باشد که بصورت کمی و کیفی ارایه شده است و تمامی سوالات حول فرضیاتی طراحی گردیده که خود به سوال اصلی تحقیق بر می گردد و تکنیک مصاحبه فردی استفاده شده است روش تحلیل اطلاعات بهره گیری از شاخص های آمار توصیفی می باشد و مهمترین نتایج بدست آمده از پژوهش به شرح زیر است : در برسی نقش علل اجتماعی اعتیاد بیشترین در صد فراوانی را داشته است. در برسی فرهنگی عدم آگاهی مهارتهای ز ندگی بیشترین درصد فراوانی را داشته است. در برسی علل فردی بیکاری مرد و عدم مسئولیت پذیری وکمبود مهارتهای سازگارانه بیشترین درصد فراوانی را داشته است. در بررسی نقش بیماریهای روانی و مشکلات شخصیتی ، انحراف جنسی و اختلالات جنسی بیشترین درصد فراوانی را داشته است. کلید واژه: 1- علل اختلاف خانوادگی 2- طلاق 3- زوجین متقاضی طلاق 4 - مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق 5- مرکز مداخله در بحران های ، فردی ، خانوادگی و اجتماعی مقدمه: خانواده یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی است که اساس وپایه حیات اجتماعی محسوب می گردد. خانواده تاثیر بسزایی در تعادل روانی ،عاطفی، اجتماعی افراد داشته و بعنوان کوچکترین کانون اجتماعی شدن ، متضمن پذیرش نقش های اجتماعی و همنوایی باهنجارهای اجتماعی می باشد. امروزه با صنعتی شدن جوامع و مشکلات ناشی از توسعه شهر نشینی طلاق یکی از مبغوض ترین حلال ها محسوب می شود بررسی پدیده طلاق موضوعی پیچیده و مشکل است که در چارچوب جامعه شناسی خانواده قرار می گیرد. قدمت طلاق همپای تشکیل خانواده است و در ادیان الهی ( اسلام، یهودیت، مسیحیت)به آن توجه شده است. برای درک طلاق ، شناخت خانواده و ازدواج ضروریست . این سه پدیده در پیوستگی با یکدیگر معنی روشنی خواهند یافت. اما دانش ما درباره این سه مقوله به اندازه کافی عمیق نیست اگر پرسیده شود طلاق به کدام علت واقع می شود باید پرسیدکه ازدواج بر چه اساس و ضروریتی سر می گیرد. مصلحت های اجتماعی، نیاز های عاطفی ، عشق، بقای نسل،جواب گویی به غرایز و... کدام یک از موجبات آنند؟ همچنین دلایل بقای خانواده در سطوح مختلف اجتماعی متفاوت است و به همین نحو انگیزه های انحلال آن (طاهری،1366). طلاق یک رویداد مجزا نیست که در روزی که حکم طلاق جاری می شود اتفاق افتد بلکه یک فرایند طولانی ودنباله دار است. اتخاذ اولین تصمیم برای طلاق ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد و حتی ممکن است زمانی هم که تصمیم جدایی گرفته می شود پیشرفت این فرایند خیلی سریع نباشد زوجین مدتها از هم جدا شده دوباره آشتی کرده و مجددا" طرح دعوی می کنند.(صادقی،1389) یکی از عوامل موثر در طلاق این است پاسخ به این پرسش است "که در ازدواج یک فرد چه اشتباهی رخ داده که باعث طلاق گردیده ؟"کارساده ای نیست در واقع به اعتقاد ما ،عوامل گوناگونی ممکن است در تصمیم همسران برای جدایی و طلاق موثر باشد این عوامل را برای مقاصد آموزشی به 3 دسته تقسیم می کنند. عوامل اجتماعی- شخصی- رابطه ای . ما در دوران تغییرات بی سابقه ای به سر می بریم در این دوران دگرگونی ها به اندازه ای سریع روی می دهندکه حتی پژوهشگران متخصص نیز نمی توانند با پیشرفت هایی که در حوزه تخصصی شان رخ می دهند همگام شوند(نائینی،1384) با در نظر گرفتن مطالب مذکور و با اعتقاد و علم به اینکه چنانچه اکثریت این افراد در شرایط بحرانی و تحت حمایت قرار گیرند وبا توجه به اینکه این افراد در شرایط بحرانی به دلیل فشارهای ناشی از آن آمادگی بیشتری برای دریافت کمک دارند می توان از گرایش یا گرایش مجدد آنان به آسیب های اجتماعی جلوگیری کرد(دستورالعمل مرکز مداخله در بحران،1386). روش تحقیق: طرح مورد استفاده این پژوهش روش تحقیق پیمایشی می باشد که در دستور کار محقق قرار گرفته است .تحقیق پیمایشی(زمینه یابی)عبارت است از مشاهده پدیده ها به منظور معنا دادن به جنبه های مختلف اطلاعات جمع آوری شده که به مشاهده دقیق و نزدیک پارامترهای مورد پزوهش در جامعه و جمع آوری اطلاعات و معنا دادن به آنچه که مورد مشاهده قرار گرفته است و همچنین به جمع آوری اطلاعات در باره این موضوعات که گروهی از مردم چه می دانند ،چه فکر می کنند یاچه کاری انجام میدهند می پردازد .منظور از چه می دانند این است که مردم چه اطلاعاتی را در یک هدف یا یک موضوع درونی پدید آورده اند ومراد از فکر کردن این است که عقاید ،نگرش ها، ارزش ها و باورهای مردم چه هستند . جامعه آماری و گروه نمونه: در پزوهش حاضر جامعه مورد نظر عبارت است از کلیه زوجین متقاضی طلاق مراجعه کننده به مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی و اجتماعی در طی سال 1390 که عبارت است از770 نفر که محقق از میان جامعه آماری385 زوج که به عنوان نمونه مورد پرسش قرار گرفته است با توجه به اینکه تحقیق از نوع توصیفی (زمینه یابی ) می باشد و برای هر تحقیق توصیفی حداقل نمونه 50 نفر می باشد به علت کمی حجم نمونه ( 50 نفر) ترجیح داده شد تعداد آماری افزایش یابد و برای بالابردن اعتبار نتایج770 نفربه صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند . شیوه نمونه گیری در این پژوهش برای انتخاب نمونه از روش تصادفی استفاده شده است که دارای دو مزیت می باشد:یکی اینکه از پیش داوریهاو تعصبات شخصی پژوهشگر می کاهد و دیگر اینکه متغیر های ناخواسته را تا حد زیادی کنترل می کند و یاتاثیر آنها را به حداقل ممکن می رساند در این پژوهش نیز محقق با استفاده از نمونه گیری تصادفی خود راانتخاب نموده است. و بدین ترتیب که هر زوج شانس برابر و مستقلی داشته و انتخاب یک زوج به هیچ وجه درانتخاب سایر زوجین تاثیر نداشته. و جهت اجرای این نمونه گیری ساده ابتدا فهرست اسامی تمام زوجین رابدست آورده و به هر یک از آنان نمرهای اختصاص داده و با استفاده از جداول اعداد تصادفی یک سطر یا یک ستون را به عنوان نقطه شروع انتخاب کرده و کلیه اعدادی که بعد از این سطر آمده را انتخاب کرده تا تعداد385 زوج کامل شود. ابزار تحقیق: نقش روش های اندازه گیری آن است که اطلاعاتی بدست دهد تا بر پایه های آن بتوان تصمیم های منطقی،مناسب و متکی بر اصول اتخاذ کرد. (هومن، 1377 ) در این پژوهش از پرسشنامه ثبت اطلاعات فردی طرح مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق که شامل 70 سوال می باشد که به صورت کمی و کیفی ارایه شده است و تمامی سوالات حول فرضیاتی طراحی گردیده که خود به سوال اصلی تحقیق برمی گردد و تکنیک مصاحبه فردی استفاده شده است. تعریف مفاهیم و اصطلاحات: الف)تعاریف نظری: اختلاف خانوادگی: اختلاف خانوادگی به معنی تفاوت انتظارات است. یعنی اینکه زن وشوهرتوانایی برآورده ساختن نیازهای یکدیگر و انتظارات یکدیگر را ندارند و دارای تفاوت هستند.(علی یاری،1387) 2- طلاق: در لغت به معنای جدا شدن است طلاق در قانون مدنی عبارت است از انحلال عقد نکاح دایم در زمان حیات زوجین به اراده مرد یا به تقاضای زن با شرایط معین (اصلاحیه دستورالعمل اجرایی،1388) 3- مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق: مداخله در خانواده به مجموعه تدابیر و فعالیت ها و خدماتی اطلاق میشود که به منظور رفع اختلاف زوجین متقاضی طلاق در راستای حفظ و انسجام خانواده انجام می پذیرد با در نظر گرفتن اقدامات مناسب برای چگونگی سرپرستی و بهره مندی فرزندان از والدین در صورت جدایی.مراکز مذکور در سه شکل مرکز مستقل تیم مستقر در مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی و اجتماعی و تیم مستقر در دادگاههای خانواده به زوجین متقاضی طلاق خدمات تخصصی ارائه می نماید.(اصلاحیه دستورالعمل اجرایی،1388) 4- مرکز مداخله در بحران(فردی خانوادگی و اجتماعی): به مراکزی اطلاق می شود که با هدف ارائه خدمات تخصصی و فوری لازم به افراد در معرض آسیب اجتماعی یا آسیب دیده اجتماعی به منظور جلوگیری از انحراف یا انحراف مجدد آنان فعالیت می نمایند.(دستورالعمل اجرایی مرکز مداخله در بحران،1386) ب)تعاریف عملیاتی: 1- علل اختلاف خانوادگی: در پژوهش حاضر منظور از علل اختلافات خانوادگی علل اجتماعی و علل فرهنگی و علل فردی و بیماری های روانی و مشکلات شخصیتی است. 2- زوجین متقاضی طلاق: کلیه زوجین ناسازگار شهرستان اراک که برای طلاق به مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی در طی سال 90 مراجعه کرده اند. 3- مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق: این مرکز با استفاده از نیروهای متخصص سازمان بهزیستی با ارائه خدمات تخصصی به زوجین که در آستانه طلاق قرار دارند آنان را در حل مسائل و مشکلات و رفع اختلافات یاری نموده و به منظور تسریع در روند اجرائی تصمیم گیری های قضات محترم دادگاههای خانواده پیشنهاداتی ارائه می نماید. ضمن اینکه افراد خود معرف نیز از این خدمات می توانند استفاده کنند.(اصلاحیه دستورالعمل اجرایی،1388) 4- مرکز مداخله در بحران (فردی-خانوادگی و اجتماعی): مرکزی است که به صورت شبانه روزی توسط نیروی متخصص اعم از مسئول مرکز-مددکار-روان شناس-پرستار و روانپزشک و مشاور حقوقی-مربی و... به گروه هدف که شامل زوجین متقاضی طلاق و افراد دارای اختلافات خانوادگی حاد _زنان و دختران در معرض آسیب و افرادی که قصد خودکشی دارند-کودکان خیابانی-همسران آزار دیده و کودکان آزار دیده و سایرافرادی که در شرایط بحرانی قرار دارند خدمات ارائه می کند .(دستورالعمل اجرایی مرکز مداخله در بحران،1386) اهداف: هدف کلی در این تحقیق بررسی علل اختلافات خانوادگی در زوجین متقاضی طلاق مراجعه کننده به مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق و مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی در سال 90 اهداف جزیی: بررسی نقش علل اجتماعی در گرایش زوجین بر تقاضای طلاق مراجعه کننده به مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق و مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی در طی سال 90 بررسی نقش علل فرهنگی در گرایش زوجین به تقاضای طلاق مراجعه کننده به مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق و مرکز مداخله در بحران های فردی و خانوادگی در طی سال 90 بررسی نقش علل فردی در گرایش زوجین به تقاضای طلاق مراجعه کننده به مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق و مرکز مداخله در بحران های فردی، خانوادگی در طی سال90 بررسی نقش بیماری های روانی و مشکلات شخصیتی در گرایش زوجین به تقاضای طلاق مراجعه کننده به مرکز مداخله در خانواده به منظور کاهش طلاق و مرکز مداخله در بحران های فردی خانوادگی در طی سال 90 یافته ها: در این بخش داده های تحقیق با استفاده از روشهای آماری مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. هدف از جمع آوری اطلاعات بدست آمده از سوالات و طبقه بندی آنها و شناخت کامل متغیرها و روابط آنها می باشد تا بتوان متناسب با اهداف پژوهش جمع بندی و نتیجه گیری نمود. تجزیه و تحلیل یافتها در دو بخش انجام می شود ابتدا آمار توصیفی جهت مرتب کردن اطلاعات استفاده شده است بر این مبنا داده های حاصل از پژوهش در جداول مربوطه نشان داده می شود. بخش دوم تحلیل داده ها بر استنباط آماری صورت می گیرد هدف از آمار استنباطی عبارت است از نتیجه گیری پیرامون ویژگیهای جامعه ای که نمونه مورد مطالعه از آن استخراج شده است در این پژوهش این تحلیل ها ابتدا تجزیه و تحلیل توصیفی یافته ها و تجزیه و تحلیل استنباطی یافته ها که در بخش توصیف از میانگین و در بخش استنباطی با استفاده از جدول تجزیه واریانس به روش مدل های خطی تعمیم یافته صورت گرفته سطوح معنی داری فاکتور های مختلف بر گرایش زوجین به طلاق با استفاده از آزمون F (تست فیشر) صورت پذیرفته است. نتیجه گیری : با توجه به اطلا عات کسب شده طلاق یک پدیده چند وجهی می باشد و از زوایای مختلفی قابل بحث و بررسی است علل مختلفی در بروز طلاق موثر می باشد و مانند دیگر آسیب های اجتماعی از پیچیدگی خاصی برخوردار است . اطلاعات نشان میدهد که مجموعه ای از زمینه ها و عوامل است که باعث می شود زن و شوهر از هم جدا گردند مجموعه ای از زمینه ها و عوامل باعث افزایش و یا کاهش طلاق می گردند از جمله مصرف مواد مخدر مانند حشیش و تریاک که فرد تمایل دارد همواره از آن بهره بگیرد و از لحاظ روحی و جسمی دچار مشکل می گردد. دخالت اطرافیان و دخالت دیگران به ویژه خانواده ها که هر چند نوعی مصلحت اندیشی است و نسل مسن تر به دلیل نگرش ها و ارزشهای خود ناچار از راهنمایی نسل جوانتر است بیکاری و درآمد ناکافی جهت اداره زندگی و عدم مسولیت پذیری یعنی مسولیت پذیری معین، قابلیت پذیرش پاسخگویی و به عهده گرفتن کاری که از کسی درخواست می شود همچنین عدم حمایتهای عاطفی و روانی زوجین و بی توجهی به خواسته ها و نیازهای یکدیگر و بی احترامی میتواند زمینه های مختلف باعث و بانی گسیختگی خانواده ها گردند و در نتیجه با توجه به اطلاعات بدست آمده در بررسی نقش علل اجتماعی اعتیاد بیشترین تاثیر و همچنین در بررسی فرهنگی عدم یادگیری و مهارتهای ایجاد تداوم صمیمیت و در بررسی علل فردی بیکاری مرد و عدم مسولیت پذیری و کمبود مهارتهای سازگارانه و در وارسی نقش بیماریهای روانی و مشکلات شخصیتی انحراف جنسی و اختلالات جنسی بیشترین تاثیر را داشته است . پیشنهادات : برای کاهش میزان طلاق و نتایج ویرانگر به منظور مشاوره های کارشناس و تاملی خانواده ها پیشنهاد می گردد در حیطه های فردی و اجتماعی نکات زیر مورد توجه بیشتری قرار گیرد : 1-بررسی قبل از ازدواج برای شناخت بهتر یکدیگر . 2-اگاهی از نیازهای انسانی یکدیگر . 3-اگاهی از مشترکات و تفاوتها و ایجاد زبان مشترک و قابل فهم برای درک هماهنگی ها و تفاوت های یکدیگر. 4-پایبندی به آداب و رسوم مناسب و معقول و تغییر و دگرگونی رسوم نا مناسب. 5-پایبندی به دستورات الهی و دینی که برای سعادت بشری نازل شده است . 6-کاهش سطح انتظارات در حد معقول و برآورده ساختن آنها . اگر در حیطه اجتماعی نکات مشاوره ای زیر مورد توجه واقع شود بهتر است : 1- تشکیل کارگاه های قبل از ازدواج برای آموزش و بالا بردن سطح آگاهی های مربوط به زندگی خانوادگی . 2-تشکیل کارگاه های دوام زندگی مشترک برای آموزش خانواده ها در جریان زندگی و حل مشکلات خانوادگی. 3-تالیف کتاب درسی در مدارس برای ایجاد زندگی خانوادگی سالم بخصوص در سنین قبل از ازدواج 4-ایجاد سازمان خانواده برای بوجود آوردن خانواده سالم و کاهش عوارض طلاق در خانواده های اجتماعات بومی 5-تشکیل کارگاه های آموزش جنسی جهت بالا بردن اطلاعات جنسی زوجین 6-تشخیص به موقع اختلالات جنسی و درمان آن و مراجعه به روانپزشک